Eindconclusie: de échte geschiedenis van het Nederlands verzet

Het verzetswerk van Frits van der Schrieck en zijn verzetsvrienden werd in de nationale geschiedschrijving van Nederland in de Tweede Wereldoorlog verzwegen en zonder enige historische onderbouwing toegeschreven aan de Ordedienst, de voormalige rechtse verzetsorganisatie. Waarom eigenlijk? De échte geschiedenis van het Nederlands verzet van 1940 tot 1943 moet nog geschreven worden. Daar is moed voor nodig.

Ik kom tot deze conclusie, na jaren van intensief onderzoek. De bronnen van mijn vader spreken voor zich. Tenminste, ik heb er jaren over gedaan om bepaalde verbanden te leggen, documenten en geschriften te ontcijferen en de feiten in een historische context te plaatsen. Het is zoals Churchill zei: als je als regering niet je fouten wil erkennen, dan herhaal je ze. L’histoire se répète. Wie niet van de geschiedenis leert, is gedoemd haar over te doen.

4 mei 2023
Barbara van der Schrieck
dochter van Frits

Als ‘beschermer van recht en veiligheid’ schoot de vooroorlogse en uitgeweken Nederlandse regering met koningin Wilhelmina, die uitgeweken was naar Londen, ernstig tekort.

Het liet na een zogenaamde leave-behind-organisatie in Nederland op te zetten, waardoor er geen enkele verbinding georganiseerd was tussen de uitgeweken regering in Londen en het bezette Nederland. Alle pogingen om vanuit Engeland verbindingswegen tot stand te brengen, mislukten. Het was een blamage.

Alle taken die de regering van tevoren eigenlijk had moeten voorzien, heeft het verzet op eigen houtje moeten opbouwen die eerste drie oorlogsjaren. Het ging ten koste van veel verzetsslachtoffers en veel goed verzetswerk ging volkomen verloren. Sjoerd Nauta, verzetsvriend van Frits en verzetsman van het eerste uur schreef in zijn verslag:

De grote fout ligt bij onze regering, die heeft nagelaten vóór 1940, ondanks alle waarschuwingen, een leave-behind-organisatie op te bouwen. Bij het uitbreken van de oorlog roeiden daardoor de goede Nederlanders volkomen in de mist.

De ontsnappingsroutes die ontstaan zijn vanuit het verzet, waren eigenlijk bedoeld om mensen te helpen vluchten. Niét om inlichtingen door te sluizen. De regering maakte er handig misbruik van, omdat zij zelf geen enkele verbinding had voorzien, noch slaagde ze erin een goed functionerende verbinding opgezet te krijgen. Het zou tot 1943 duren vooraleer de inlichtingendienst vanuit Engeland goed functioneerde.

Later werd bijvoorbeeld gezegd dat het niet verstandig was om zowel mensen als inlichtingen via dezelfde route te laten verlopen. Maar als je weet dat er niets georganiseerd was door de regering, kan je alleen maar besluiten dat het verzet daar vanaf het eerste uur baanbrekend werk heeft verricht. En dat de regering vanuit London heeft kunnen verder bouwen op wat het verzet die eerste drie jaren reeds opgebouwd had.

4 mei 2023
Barbara van der Schrieck
dochter van Frits

Het vroege verzet als zondebok

Gebrekkige samenwerking in Londen leidt tot arrestatiegolf binnen verzet

Na de oorlog werd essentiële informatie onder een dik tapijt geveegd om imagoschade en verlies van macht te voorkomen. Een zondebok was snel gevonden: het vroege verzet vóór 1943 werd als schuldige partij aangewezen voor de vele verzetsslachtoffers. Het werd eenzijdig negatief geschetst als naïef, onvoorzichtig, amateuristisch, onbeduidend en dat door loslippigheid veel slachtoffers te betreuren waren zonder enige feitelijke onderbouwing. Het was een bliksemafleider voor het ernstig falen van de vooroorlogse en uitgeweken regering met koningin Wilhelmina in Londen.

Het is een spiegel voor onze tijd nu: de politiek die informatie achterhoudt in plaats van ze te delen. Als de opgave was dat mijn vader moest zwijgen al die jaren, laat het dan niet voor niets geweest zijn. Laten we dan ook de eenheid bewaren en één zijn.

4 mei 2023
Barbara van der Schrieck
dochter van Frits

In werkelijkheid lag de fout bij de Nederlandse regering, die geen preventieve voorzorgsmaatregelen had genomen, en het Londense beleid, dat incompetent en kortzichtig was. Ook was er de gebrekkige samenwerking tussen de verschillende Nederlandse en Britse geheime diensten in Londen, waardoor het vroege verzet ernstig in gevaar werd gebracht. De vroege verzetsgroepen voor februari 1943 werden vrijwel allemaal door de Duitse bezetters opgerold. Niet veel verzetspioniers overleefden de oorlog. De meesten waren na hun arrestatie weggevoerd, gevangen gezet of gefusilleerd. Zij zwijgen voor altijd.

De truc was het oorlogsverleden van Nederland in een nationaal-consensusmodel te gieten. Zo werd de tegenstelling eenheid (verzet) tegenover uitsluiting (collaboratie) benadrukt. De eenheid waar de regering na de oorlog zo naar streefde, kon alleen bereikt worden door middel van uitsluiting, weglating en/of verzwakking. Gerichte framing werd toegepast door het georganiseerde verzet ná 1943 te benadrukken en het verzet vóór 1943 weg te laten. Mensen en groepen werden in het schema ‘goed’ of ‘fout’ geplaatst en gezocht werd naar de morele maatstaf, waarmee het optreden van Nederlanders tijdens de bezetting kon worden beoordeeld via het goed-fout debat.

Vrijwel alle Nederlanders waren goed, zonder deugdelijke historische-wetenschappelijke onderbouwing was het verzet unaniem, één en massaal.

• Collaborateurs
• NSB’ers
• Doden
• Vervolgden 
• Verzet als zelfstandige groep, niet verbonden met traditionele politiek-maatschappelijke groeperingen

Nederlandse geschiedenis is feitelijk onjuist

Samenhorigheid boven historische feiten

De regering gaf aan historicus en journalist Loe de Jong de overheidsopdracht om een nationale geschiedenis van Nederland in de Tweede Wereldoorlog te schrijven. Hij deed vanuit Londen reeds de oorlogsverslaggeving voor Radio Oranje, het radioprogramma van de Nederlandse regering in ballingschap in Londen tijdens de Tweede Wereldoorlog, en hij was dus bekend met een bepaalde vorm van censuur.

Loe de Jong steunde zijn werk op het nationaal-consensusmodel en voor het grootste deel op de verslagen van de Parlementaire Enquêtecommissie (PEC) regeringsbeleid 1940-1945 en van een groot aantal daarmee samenhangende andere publicaties. Hij voerde ook talrijke gesprekken met vooraanstaanden van wie het beleid door de Enquêtecommissie was onderzocht.

Volgens Frits zijn het discutabele bronnen, waarin veel verzwegen, verdraaid en verdoezeld werd. Loe de Jong kreeg als taak om Nederland samen te binden en het gevoel te geven van nationale eenheid. Historische feiten waren daardoor ondergeschikt en specifieke belangen, zoals die van de regering en de politiek, moesten worden beschermd. Ingefluisterd door de autoriteiten smeedde hij flarden van informatie aaneen tot een nationaal verhaal met op halve waarheden gebaseerde verhalen en het verhullen van historische feiten.

Speelbal van de politiek

Zo werden Frits van der Schrieck en zijn verzetsvrienden een speelbal van verschillende belangen. Enerzijds vielen zij onder het nationale verzet, waar Nederland zo trots op was, maar anderzijds werden zij uitgesloten en niet officieel erkend om specifieke belangen te beschermen zoals de politiek, militairen en het koningshuis. Frits en zijn verzetsvrienden werden als minderheidsgroep gecategoriseerd als ‘fout’, omdat zij dreigden de gecreëerde nationale eenheid aan te tasten. Een oplossing werd gevonden om alsnog mooie sier te maken met het indrukwekkend verzetswerk van Frits en zijn verzetsvrienden door hun verdiensten toe te schrijven aan de verzetsorganisatie Ordedienst (OD). De OD bestond voornamelijk uit militairen, die onder het defensiebeleid vielen en dus ook onder het falende defensie- en veiligheidsbeleid van de regering.

Nu begrijp ik dat er eenheid moest zijn. Dat het doel van een nationale geschiedschrijving was het volk te binden, niet om de waarheid te vertellen. De moraal van het volk moest opgekrikt worden en Nederland moest weer één worden. De regering had er een zooitje van gemaakt. De Ordedienst (OD) werd structurele passiviteit verweten. Kleinere verzetsinitiatieven werden onder de OD geschaard. Verzetsmensen zoals mijn vader, die helemaal geen lid waren van die club. Anderen die er zelfs nog nooit van gehoord hadden. Allemaal zodat de Ordedienst en bij uitbreiding de Nederlandse regering de eer kon opstrijken. De échte geschiedenis van het Nederlands verzet mocht niet verteld worden.

4 mei 2023
Barbara van der Schrieck
dochter van Frits

De mythe ontkracht

Opvijzelen van de moraal staat lijnrecht tegenover de feiten

Tal van mythen zijn inmiddels ontkracht en er blijft niet veel meer over van de ‘waarheid’ van Loe de Jong. Lange tijd beïnvloedde zijn werk de nationale herinnering aan de Tweede Wereldoorlog, maar in academische kringen heeft zijn waarheid slechts een tijdelijk karakter gehad. Want het opvijzelen van de moraal van het volk stond op gespannen voet met het streven naar objectieve wetenschapsbeoefening.

Frits liet met reden authentieke bronnen na, die onmisbaar zijn bij het ophelderen van zijn verzetswerk en dat van vele anderen.  Zijn bronnen geven een realistische weergave van de werkelijkheid, waar historici, politici en media geen grip op hebben.

Het indrukwekkend verzetswerk van Frits en zijn verzetsvrienden kan pas onderdeel uitmaken van de nationale geschiedenis als het officieel wordt erkend en aanvaard door de Nederlandse regering. Aangezien tot nu toe alleen het georganiseerde verzet ná 1943 wordt erkend, kan de inhoud van de nationale geschiedenis pas aangepast worden bij nieuwe historische inzichten uit academische kringen. Een vicieuze cirkel, waardoor nieuwe perspectieven in historisch-wetenschappelijk onderzoek (on)bewust door de politiek worden belemmerd.

Er is moed voor nodig om de hele waarheid aan het licht te brengen over de geschiedenis van Nederland in de Tweede Wereldoorlog. Met mijn bijdrage hoop ik dat vernieuwing gaat ontstaan van de geschiedenis van het vroege verzet 1940-1943. De conclusies uit mijn onderzoek zijn traceerbaar en bekend bij historici, maar zolang historische inzichten uit academische kringen op hun beurt moeten wachten tot politieke partijen groen licht geven voor onderzoek of publicatie kun je niet spreken van een wetenschappelijke conclusie. De échte geschiedenis van het Nederlands verzet moet nog geschreven worden. De roep naar vernieuwing klinkt steeds luider.

4 mei 2023
Barbara van der Schrieck
dochter van Frits